سید حمید کلانتری
این روزها در بعضی از محافل و پاره‌ای از یادداشتهای مندرج در فضای مجازی و گروه‌های اجتماعی نقدهایی به عملکرد امام خمینی و سیاست هایش نوشته و تسری می یابد که از مسیر حق و عدل و انصاف خارج است و متاسفانه بخشی از این مطالب توسط دوستانی ارائه می گردد که روزگاری خود از شیفتگان و مدافعان ایشان بوده اند ولی حالا به دلایل مختلف و شاید قدری از این گونه تحلیل ها متاثر از پاره ای رفتارها و سیاستهای متعدد اقتصادی اجتماعی و عملکردی بخشی از دولتمردان و مدیریت‌های نابخردانه باشد. و گاهی بدون تعارف دچار شدن به بیماری جوزدگی و حاکم شدن فضای تخریب با گسترش ابهامات و شبهات و فضای تهمت و توهین و تخریب و همراه شدن با این جو روشنفکرزدگی ابتدا با قلم نقد و تحلیل و بعد قلم تخریب و شبهه افکنی های غیرمنصفانه های غیرمنصفانه را شاهد می باشیم.
اما به نظر می رسد قضاوت و تحلیل شخصیت های برجسته و رهبران سیاسی و انقلابی باید بر اساس شاخصهایی انجام پذیرد؛ و البته این ارزیابی لازم است با در نظر گرفتن جغرافیای زمان و مکان مدیریت و رهبری آنان انجام پذیرد. شاخصهایی که در این حوزه می‌توان استفاده کرد، عبارتند از:
1-دانش و معرفت، شناخت و قدرت تشخیص و تحلیل مسائل مهم و سیاست های کلان
2-رفتار و منش و شخصیت فردی
3-تصمیمات بزرگ و استراتژیک
4-چگونگی تعامل با دوست و دشمن
5-نوع نگاه به مسائل و سیاستهای داخلی و نقش مردم
6-ثبات شخصیت
7-مقایسه شاخص‌های رهبری با رهبران متعارف دنیا
8-چگونگی مقابله با بحران ها و وقایع بزرگ
9-مردمی بودن و تو آن جلب اعتماد مردم
10-سلامت اقتصادی و مالی
11-توفیق در پیشبرد اهداف و برنامه‌ها
12-میزان تأثیرگذاری در مسائل منطقه و جهان
ویژگیها، واقعیت‌ها و شرایط دوران مبارزه و رهبری امام:
1.امام یک شخصیت انقلابی، شجاع، فقیه و مرجع برجسته دینی و آشنا با سیاست و مسائل اجتماعی فرهنگی و اقتصادی 1- از قبل از سال 42 ، 2- از پانزده خرداد تا حصر و تبعید 3- امام در تبعید 4- امام در پاریس 5- امام در ایران، مدرسه رفاه، قم و جماران تا پایان عمر، جریان ساز، هدایتگر و مرجع تصمیمات اساسی
2.رژیم شاه یک رژیم استبدادی با حاکمیت خفقان وابسته به آمریکا سلطنت فردی و خاندانی اشرافی و فاسد
3.ساختار مدیریت و اداره امور کشور در سالهای اول انقلاب فاقد تجربه و دانش مدیریتی و سیاسی برای کشورداری در قالب مدیریت شورای انقلاب، دولت موقت، دولت شورای انقلاب و سالهای بعد از آن کم تجربه و فاقد کادر توانمند و ناهماهنگ و بعضاً متزاحم و خاستگاه ها و نگرش های متضاد.
4.وجود جریان ها و جناح ها و اقلیتهای فعال در مسائل انقلاب و مدعی اداره کشور از منتقد، مخالف تا برانداز، احزاب چپ و کمونیست، مجاهدین خلق، قومیت‌ها و اقلیتهای قومی، ترکمن کردها خلق عرب، خلق مسلمان، بلوچ تا گروه ها چپ و راست مذهبی تا روحانیت.
حال با عنایت به این واقعیت ها و در نظر گرفتن این شرایط به تحلیل نقش امام در مقاطع مختلف، سیاست ها و رهبری و مدیریت ایشان می پردازیم:
1-امام به ابعاد شخصی و شخصیتی دارای امتیازات برجسته و به نوعی منحصر به فرد در سطح ایران و جهان بود. او یک عالم برجسته مذهبی، فقیه فیلسوف و عارف بود و همه علمای داخل و همه روشنفکران و شخصیت‌های سیاسی و مبارز در این جهت اتفاق نظر داشته و دارند. امام از نظر شخصیتی و اخلاقی به ویژه در حوزه، تواضع نسبت به توده‌های مردم، صداقت، پاکدستی، شجاعت، قاطعیت، توکل و پایداری و اخلاص در راه هدف نیز یک الگوی زبانزد و بلا منازع بود.
2-امام در مسائل اساسی و بحران‌های بزرگ شجاعانه، عالمانه و قاطع به صحنه می آمد و با هیچ کس، هیچ گروه و هیچ جریانی جز مردم عقد اخوت نداشت. امام در وقایع دو سال اول انقلاب و مقابله با توطئه های سیاسی و ضدانقلابی که عمدتاً ساخته و پرداخته بیگانگان بود، همچون غائله کردستان و واقعه پاوه، خلق ترکمن، خلق عرب، خلق مسلمان که هر کدام می توانست یک بحران جدی برای کشور شود به خوبی مدیریت کرد. برخورد قاطع و قانونی با بنی صدر پس از تحمل های زیاد رفتارهای ناصواب و شکننده او، برخورد با گروه تروریستی مجاهدین خلق پس از دست زدن به قیام مسلحانه نیز از این جنس بودند. امام در سالهای اول انقلاب با مصیبت ها رنج ها و آسیب های متعدد از جمله شهادت شهیدانی چون شهید مطهری شهید بهشتی شهدای هفت تیر شهادت همزمان رئیس جمهور و نخست وزیر انقلابی و شهادت ده ها نفر از نیروهای عالم خدمتگزار از جمله شهدای محراب روبرو شد و همه را تحمل کرد. امام هشت سال جنگ نابرابر تحمیلی را با حداقل امکانات در اختیار دولت در جبهه وسیع جنوب تا شمال غرب کشور و شرایط دشوار اقتصادی را با توکل و پذیرش رنج ها و دشواری ها و داغ ده ها هزار شهید عزیز و ارزشمند به خوبی مدیریت کرد، اما با همان شجاعت در عرصه جنگ و میدان مردانه و شجاعانه قطعنامه را می پذیرد تا کشور به دلیل مشکلات فراوان اقتصادی و کمبودها دچار مشکلات بیشتر نشود.
امام در ماه‌های پایانی عمرش وقتی احساس می کند رهبری آیت الله منتظری به خیر و صلاح کشور و مردم نیست، علیرغم علاقه و ارادت زیادی که به ایشان داشتند و علیرغم بازتاب هایی که تصمیم عزل ایشان از قائم مقامی رهبری می توانست برای موقعیت ایشان داشته باشد ولی با توکل به خدا این تصمیم را می‌گیرد و به اجرا می‌گذارد.
یا در روز 21 بهمن که رژیم حکومت نظامی را از 9 شب به چهار و نیم بعد از ظهر تغییر می‌دهد با شجاعت تمام و پذیرش همه تبعاتش اعلام لغو حکومت نظامی و دعوت مردم به حضور در خیابان ها می کند و توطئه کودتا را خنثی می سازد.
امام دو سال قبل از فروپاشی نظام کمونیستی در اتحاد جماهیر شوروی، در نامه‌ای به گورباچف و اعزام یک هیئت ویژه این فروپاشی را پیش بینی و او را از افتادن به دامن غرب و آمریکا بازمی‌دارد. 4- امام پایبند به استقرار قانون و قانونمداری در کشور بود و خود در این زمینه پیشتاز بود. رویدادهای مهمی چون رفراندوم جمهوری اسلامی، تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی، رفراندوم قانون اساسی، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس بلافاصله بعد از آن و در موعد مقرر تاکید می‌کرد به مسئولین به رعایت قانون در همه حوزه ها و اقدامات و تاکید ویژه به نقش آفرینی مردم و مشارکت آنان در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در چندین نوبت همه نشان از اعتقاد و باور او به مردم و قانونمداری بود. البته همیشه خود را در قبال تصمیمات و اقداماتش مسئول و پاسخگو می دانست و در موقعیت هایی که تشخیص تصمیم یا اقدام اشتباهی می داد از مردم عذر می خواست و این صداقت و حسن ارتباط با مردم اعتماد توده ها را جلب و در هر زمان و هر موضوع امام مردم را به حضور در صحنه دعوت نمود به ویژه حضور در جبهه و پذیرش رنج های ناشی از جنگ، دعوتش با استقبال روبرو شد.
5- امام در زندگی شخصی چون ایام تبعید، 15 سال زندگی در یک خانه ساده در نجف که در ایران در همین جماران بسیار ساده و بی آلایش و در مقایسه با رهبران کاخ نشین دنیا بی نظیر بود. خانه ای کوچک و حسینیه ای بدون رنگ آمیزی، کل امکانات در اختیارش بود و تا پایان عمر در این رابطه پایدار و ثابت قدم ماند.
6- امام در برخورد با اصحاب قدرت در داخل کشور و جریان های سیاسی چپ و راست برخوردی بر مبنای اعتدال و حق داشت. لذا سخنرانی ها و بیانیه ها و تصمیماتش نوعا قابل پیش بینی نبود و در هر سخنرانی و ملاقات، شرکت کنندگان حاضر می‌گفتند امروز نمی دانیم امام با چه کسی برخورد می کند و رفتار کدام جریان حزب یا شخصیت را نقد می‌کند.
7- کشور در زمان حیات امام و رهبری و مدیریت کلان ایشان علی رغم هزینه‌های بالای جنگ و تحریم های ناشی از آن و درآمدهای بسیار پایین نفتی با اعمال سیاستهای کنترلی و نظارتی و همراهی مردم، اقتصاد و معیشت مردم و به ویژه اقشار ضعیف جامعه را در تامین نیازهای اساسی به خوبی مدیریت کند، جنگ را اداره و پشتیبانی نماید طرح‌ها و پروژه‌های زیادی در مناطق محروم و سازندگی روستاها و گسترش بهداشت عمومی به اجرا درآورد و پایه اولیه بخشی از پروژه های بزرگ زیربنایی صنعتی و دانشگاهی در زمان نخست وزیری مهندس موسوی گذاشته شد.
8- امام در موقعیت جهانی علیرغم همه محدودیت‌ها و تبلیغات سوء و مغرضانه رسانه های وابسته به آمریکا و انگلیس در کشورهای منطقه به ویژه در تعامل با همسایه قدرتمند شمالی، ترکیه پاکستان افغانستان هندوستان و خاورمیانه از اقتدار و جایگاه ویژه ای برخوردار گردید. سفرهای رئیس جمهور وقت آیت‌الله خامنه‌ای و دیگر مسئولین کشور به کشورهای فوق و استقبال های مردمی گسترده از نفوذ مردمی حرکت و نهضت امام خمینی حکایت داشت. علاوه بر این بسیاری از کشورها و نهضت‌های آفریقایی و آمریکای لاتین امام را به عنوان یک رهبر انقلابی و ضد امپریالیستی در جهان مورد ستایش قرار می‌دادند. به خاطر دارم در نمایشگاهی در آلمان در سال 70 تصاویر انسان ها و رهبران موثر در دهه قبل را نصب کردند، عکس امام در نمایشگاه جایگاه ویژه‌ای داشت.
در پایان و به عنوان جمع‌بندی از شخصیت امام لازم به ذکر است اینکه مردم ایران چگونه و با چه عظمت و با چه شور و حال و ابراز احساسات گسترده‌ای پیکر امام را تا بهشت زهرا تشییع کردند که تاکنون چنین رفتاری با این حجم وسیع چندین میلیونی از جمعیت آن هم با لباس عزا و مشکی بر تن با رهبر خود وداع کردند گزارش هایی که در آن ایام رسانه‌های خارجی و بین‌المللی در قالب فیلمها و تصاویر از احساسات مردم نسبت به امام در جهان مخابره کردند همه را شگفت زده کرده بود این رویداد بزرگ، بهترین و دقیقترین قضاوت مردم از ده سال زندگی مستقیم با امام و عملکردش محسوب می‌شود.
امید که همه دوستان و نویسندگان و تحلیلگران وقایع تاریخی در قلم و بیان شرط انصاف و مروت را رعایت نمایند و به دلیل پاره‌ای از اتفاقات و رویکردها و عملکردهای ناصواب در حوزه‌های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی بخشی از دولت ها و مدیریت‌ها رعایت عدل و اعتدال را در قضاوت در مورد شخصیت زندگی و عملکرد مورد بی‌توجهی قرار نگیرد.
با سپاس و عرض ارادت به همه نیروهای صادق و مخلص عرصه انقلاب
https://img9.irna.ir/d/r2/2020/06/02/4/157156978.jpg